In ARTIS is deze week een kunstmatige inseminatie gedaan bij een onechte gaviaal (Tomistoma schledelii). Voor zover bekend is dat een wereldwijde primeur. ARTIS houdt de kwetsbare krokodillensoort al sinds 1887. Er leven naar schatting 2.500 onechte gavialen in het wild. De onechte gaviaal komt voor in Maleisië, zuidelijk Myanmar en op de Indonesische eilanden Borneo, Java en Sumatra.

Er is nog heel veel onbekend over voortplanting bij onechte gavialen. Omdat het mannetje paringsgedrag vertoonde – het blazen van bubbels naar het vrouwtje – was er aanleiding om te kijken of het mannetje gezond zaad had. Mannelijke gavialen hebben een penis, die verstopt zit in hun cloaca. Bij de paring brengen ze die in de cloaca van het vrouwtje in. Net als vogels hebben reptielen een cloaca, een opening waar zowel darm-, urine- als geslachtsopeningen in uitkomen.

Door handmatige stimulatie werd het sperma afgenomen. Onder de microscoop was te zien dat het sperma goed bewegend zaad bevatte – voor zover bekend is dit nooit eerder te zien geweest. Nadat het sperma gezond was bevonden, werd bij het vrouwtje een echo gedaan. Er waren follikels zichtbaar: het perfecte moment voor bevruchting. Vervolgens is het sperma bij haar via een katheter naar binnen gebracht.

De kunstmatige inseminatie is verricht in samenwerking met deskundigen van de vakgroep Verloskunde, Voortplanting en Bedrijfsdiergeneeskunde van de Universiteit Gent, en na eerder advies van de Universiteit van Queensland in Australië.

Een succesvolle inseminatie betekent niet dat er ook een bevruchting zal plaatsvinden. Dat zal waarschijnlijk in de zomer blijken: over de draagtijd van een onechte gaviaal is weinig bekend. De incubatietijd als de eieren eenmaal gelegd zijn, is ongeveer 90 dagen, afhankelijk van de temperatuur.

Waterpoelen en moessonregen
In ARTIS leven twee onechte gavialen: een vrouwtje van 51 jaar en een mannetje waarvan de leeftijd onbekend is. Gavialen kunnen wel 100 jaar oud worden. De onechte gavialen van ARTIS maken deel uit van het Europese fokprogramma. ARTIS investeert in meer ruimte voor de dieren, en investeert in meer wetenschappelijk onderzoek. ARTIS besloot slechts één krokodilsoort te houden, de bedreigde onechte gaviaal, om zo meer ruimte voor hen te creëren.

In 2013 werd het verblijf van de dieren opnieuw ingericht, zodat ze er makkelijker konden paren en eieren konden leggen. De waterpoelen werden verdiept en er werd een waterval aangebracht. Ook zijn oevers gecreëerd om eieren op te kunnen leggen. Om de luchtvochtigheid van hun leefgebied na te bootsen, is een moessonregen-simulatiesysteem geïnstalleerd. Toen een natuurlijke bevruchting uitbleef, is besloten onderzoek te doen naar de vruchtbaarheid van beide dieren en tot kunstmatige inseminatie over te gaan.

Broedplaats in Indonesië
Ook buiten het ARTIS-Park is ARTIS betrokken bij het behoud van onechte gavialen. Zij steunt een project in het Danau Sentarum National Park in Indonesië dat zich richt op het behoud van onechte gaviaal. De grootste bedreigingen voor de onechte gaviaal zijn het verlies van leefgebied door ontbossing en agricultuur, de jacht en het verwijderen van eieren uit nesten. De veenmoerassen in Danau Sentarum National Park vormen een belangrijke broedplaats en zijn essentieel voor het voortbestaan van deze soort.