Bijgaand document is zorgvuldig samengesteld om als richtlijn te worden gebruikt bij het veilig inregelen van de meest actuele Covid-19 maatregelen in dagattracties in Nederland. Dit is een eerste opzet die aangepast zal worden bij wijzigende RIVM adviezen, nieuwe inzichten en ervaringen bij toepassing van de Covid-19 veiligheidsmaatregelen. Het is bedoeld als leidraad in gesprekken met de centrale overheid, veiligheidsregio’s en andere stakeholders.

Het document bevat:

1. Value case
2. Drie Garanties
3. Voorbeelden Customer Journey
4. Protocol Dagrecreatie

Klik hier voor het document Veilig Samen Uit

In de Verenigde Staten is Bronx Zoo, New York, geconstateerd dat een Amur tijger is besmet met het corona virus (SARS-CoV-2). Dit is het 1e geval wat bekend is bij tijgers.

Het is ontdekt doordat meerdere Amur tijgers en ook Afrikaanse leeuwen symptomen hadden van ziekte aan de luchtwegen. Toen is besloten 1 tijger te testen op het coronavirus en deze is positief bevonden.

De verwachting is dat de dieren ziek geworden zijn via een medewerker, die virus heeft uitgescheiden zonder symptomen te vertonen.

Lees hier de Q&A over Corona en katachtigen.

We krijgen veel vragen m.b.t. corona en het risico voor onze dieren. Algemeen kan worden gesteld dat enkele diersoorten ook ziek kunnen worden van corona. De gezondheid van onze dieren en dierverzorgers is onze grootste prioriteit op dit moment.  Wij stellen dan ook alles in het werk om onze dieren, ook in deze onzekere tijd, optimaal te verzorgen en gezond door deze crisis heen te helpen. Hier vindt u meer informatie over dieren en corona.

Foto: Libéma

Dierentuinen uit Brabant en Friesland hebben gezamenlijk een lesprogramma samengesteld voor kinderen die nu thuis onderwijs krijgen. Hiermee hopen de dierentuinen een leerzame aanvulling te kunnen bieden.

AquaZoo in Leeuwarden brengt vanaf maandag op schooldagen een live-uitzending, genaamd AquaSchool, over dieren. De verzorgers geven via livestream op internet informatie over een bepaald dier of onderwerp. Kinderen kunnen meteen vragen stellen of reageren. “Nu kinderen niet naar de dierentuin kunnen komen, brengen we de dierentuin naar hen toe”, vertelt general manager Jeroen Loomeijer.

Online biologieles
In Safaripark Beekse Bergen geven de rangers op dinsdag en donderdag een online biologieles, compleet met opdracht waar kinderen dezelfde dag nog mee aan de slag kunnen gaan. De rangers zullen voor de ‘Safari School’ professionele onderwijspakketten gebruiken die door de dierentuin zijn ontwikkeld voor basisscholen. Kinderen kunnen ook zelf onderwerpen aandragen waarover ze meer willen weten.

“Normaal gesproken gaan docenten met de lessen aan de slag, maar dat gaat nu natuurlijk niet. Daarom willen wij daar graag bij helpen door het op onze eigen manier aan te bieden”, zegt Klaas-Jan Leinenga, hoofd educatie bij Beekse Bergen.

Kijkje in de keuken
In ZooParc Overloon zullen twee dierenverzorgers drie keer per week vloggen over wat er allemaal komt kijken bij het runnen van een dierentuin. Te denken valt aan een kijkje in de keuken, meelopen met de dierenarts of een demonstratie over hoe je een dierenverblijf schoonmaakt. Ook in dit geval kunnen kinderen zelf aangeven wat ze graag zouden willen zien.

Kinderen die graag knutselen kunnen terecht bij Dierenrijk. Deze dierentuin uit Mierlo gaat kinderen drie keer per week een bezigheid bieden, variërend van een leuke quiz tot een creatieve uitdaging, waarin deelnemers worden gevraagd om bijvoorbeeld een dier te knutselen of een kijkdoos te maken. Verder geeft de dierentuin tips voor onderzoekjes die ze thuis in de achtertuin of in hun eigen straat kunnen uitvoeren.

Kinderen betrekken
In verband met de maatregelen rondom de bestrijding van het coronavirus zijn de dierentuinen tot nader order gesloten voor publiek. Roel Huibers van ZooParc: “Maar de verzorging van de dieren gaat uiteraard wel door en het is fijn om op deze manier kinderen daar ook bij te kunnen betrekken.”

De lesprogamma’s beginnen volgende week. AquaSchool start maandag om 11.00 uur en is elke schooldag te zien. Safari School zal op dinsdag en donderdag om 10.00 uur online komen. De programma’s van ZooParc en Dierenrijk worden op maandag, woensdag en vrijdag op internet gezet.

Diergaarde Blijdorp presenteert vandaag haar Masterplan 2030. Dit plan geeft de koers voor de komende 10 jaar weer. Daarin staat de bijdrage aan natuurbehoud voorop met als logische speerpunten dierenwelzijn, educatie, onderzoek, fokprogramma’s en een klimaatpositieve en circulaire bedrijfsvoering.

Foto: Diergaarde Blijdorp

Ruime verblijven voor olifanten en gorilla’s
In het Masterplan 2030 is veel aandacht voor nieuwe verblijven voor de olifanten en gorilla’s. Als Europees stamboekhouder van de Aziatische olifanten maken we voor hen meer ruimte. Het huidige buitenverblijf wordt richting de huidige bongoweide sterk vergroot met ‘oliducten’ over het pad. In fase 2 wordt het buitenverblijf verder uitgebreid voor een speciale bullengroep.

Mede ingegeven door de aanstaande verbouwing van de Rivièrahal, krijgen Bokito en zijn familie (de westelijke laaglandgorilla’s) een nieuw eigentijds verblijf. In de zuidrand van de ‘oude’ tuin komt een duurzaam binnenverblijf en geschakeld daaraan een bosrijk en groot buitengebied.

Natuurbehoud
Het thema van het Masterplan is ‘Natuurlijk in Blijdorp’. Erik Zevenbergen, directeur van Diergaarde Blijdorp: “Met de natuur in de wereld gaat het niet goed. Diergaarde Blijdorp is in de bevoorrechte positie om daar, samen met onze omgeving, wezenlijk iets aan te kunnen veranderen. We willen echt het verschil maken. Dat doen we onder andere met hoogwaardig onderzoek, brede educatie en cruciale fokprogramma’s.

In 2030 wil Blijdorp een vooraanstaande rol spelen in de wereld op het gebied van natuurbehoud en dierenwelzijn en een substantiële bijdrage leveren aan behoud en herstel van biodiversiteit. Door reservepopulaties van bedreigde diersoorten te behouden kunnen deze in de toekomst, indien de omstandigheden dit mogelijk maken, weer uitgezet worden in het wild.

“Diergaarde Blijdorp wil ook met bijzondere ontmoetingen en verhalen meer mensen dichter bij de natuur te brengen. Digitaal en fysiek. We willen bezoekers betrekken en tot ambassadeurs maken voor natuurbehoud. Immers, alleen als je ergens van houdt, kun je er goed voor zorgen.”

21 rijksmonumenten èn de Rotterdamse ontmoetingsplek
Daarnaast wil Blijdorp uitgroeien tot een dierentuin van wereldklasse met twee miljoen bezoekers, met moderne en ruime verblijven, uitstekende faciliteiten en een duurzame bedrijfsvoering. Maar Blijdorp is ook een prachtige groene oase in een alsmaar groeiende wereldstad die befaamd is om haar architectuur. De 21 rijksmonumenten van de Diergaarde zijn in 2030 allemaal gerestaureerd en herbestemd, waaronder het meesterwerk van Sybold van Ravesteyn (1889-1983), de Rivièrahal. Dit centrale bouwwerk binnen het unieke totaalontwerp krijgt weer haar oorspronkelijke bestemming terug: de Rotterdamse ontmoetingsplek, bijvoorbeeld met horeca- en tentoonstellingsfaciliteiten. De restauratie is omvangrijk en vergt uiterste inspanningen op het gebied van middelen, vakmanschap en ondernemerschap.

Eerste stappen in 2020
In de zomer van 2020 wordt het voorplein naast de historische ingang heringericht en het flamingoverblijf overnet. In de loop van dit jaar wordt ook begonnen met de restauratie en omvorming van de bergdierenrots (rijksmonument) naar een Himalayagebied voor kleine panda’s. Tegelijkertijd wordt er in het Oceanium gewerkt aan het project ‘Eilandhoppen. Dit omvat een nieuw tropisch gedeelte voor endemische eilanddieren van Madagaskar, Komodo en Galapagos.

De eerste fase van de restauratie van de Rivièrahal start in 2021 en bestaat uit de herinrichting van de Victoriaserre. De botanische invulling met de reuzenwaterlelie Victoria amazonica in de centrale vijver blijft de basis.

Samenwerken
Blijdorp is een Rotterdams icoon met een geschiedenis van 163 jaar maar levenslustiger dan ooit. Het Masterplan 2030 laat zien dat Diergaarde Blijdorp daadwerkelijk een substantiële bijdrage wil en kan leveren aan behoud van de natuur. Dat kan en wil Blijdorp niet alleen.

Erik Zevenbergen: “We zorgen voor een gezonde, duurzame bedrijfsvoering, waardoor we veel plannen uit eigen middelen kunnen financieren. Maar we hebben ook samenwerking en hulp van onze omgeving nodig. We willen graag krachten bundelen met partners, gemeente en overheid maar ook bezoekers, natuurbehoudsorganisaties, Vrienden, vrijwilligers en fans.” Meer informatie vind je op de website https://www.diergaardeblijdorp.nl/masterplan-2030/

Vannacht zijn er 761 knoflookpadden uitgezet in natuurgebieden rond het Gelderse Ewijk en Landgoed De Poll. Het is het achtste opeenvolgende jaar dat ARTIS zich samen met beschermingsorganisatie RAVON inzet voor het reddingsplan voor de knoflookpad. De knoflookpad is een van de meest bedreigde amfibiesoorten van Nederland. Om de populaties knoflookpadden in Nederland te vergroten, viste RAVON in het voorjaar de eisnoeren uit het water. Duizenden eitjes werden door de ARTIS-dierverzorgers in een veilige omgeving grootgebracht tot larven en padden. Omdat knoflookpadden nachtactieve dieren zijn, werd er tot na zonsondergang gewacht voor de uitzetactie. In het late voorjaar werden er al verschillende keren paddenlarven terug in het water gelaten, in totaal zo’n 14.000. Of de knoflookpad uiteindelijk op eigen kracht zal gaan voortplanten en overleven, moet nog blijken.

Foto RAVON: Richard Struijk.

Tot zo’n dertig jaar geleden waren er wel honderd vindplekken van de pad in Nederland, maar tussen 1990 en 2000 kromp het aantal knoflookpadpopulaties in Nederland met de helft. Hun leefgebied werd gebruikt voor onder andere huizenbouw, wegenbouw en intensieve landbouw, waardoor er steeds minder plek was voor de knoflookpad. Daarnaast kwamen er nieuwe, uitheemse soorten zoals de zonnebaars in hun omgeving die zich met hun larven voedden. Ondanks verbetering van hun leefgebied, lukte het de knoflookpad niet om op eigen kracht van de bedreigde status af te komen. Het uitzetten van de in ARTIS grootgebrachte padden en paddenlarven moet zorgen voor een grotere genetische diversiteit binnen de bestaande populaties. De kans op groei van die populaties neemt daardoor toe.

Knoflookgeur
De knoflookpad (Pelobates fuscus) heeft een gedrongen bouw en is zo’n 4,5 tot 6,5 cm groot. Op hun rug hebben ze groenbruine markeringen en dieporanje spikkels. Overdag zitten de padden onder de grond. Ze graven zich tot wel 30 centimeter diep in. ’s Nachts komen ze tevoorschijn en gaan ze op jacht. De pad dankt zijn naam aan de geur die hij uitscheidt als hij zich bedreigd voelt.

Op 14 februari 2019 ontving GaiaZOO het Green Key Keurmerk, status Goud: het hoogst haalbare niveau. Green Key is hét internationale keurmerk voor duurzame bedrijven in de recreatie- en vrijetijdsbranche. Voor een bedrijf als GaiaZOO, dat op dagelijkse basis zo intensief bezig is met duurzaamheid en milieu, mag dit keurmerk uiteraard niet ontbreken. De Limburgse dierentuin riep zelfs een speciaal ‘GreenTeam’ in het leven om duurzaamheid binnen GaiaZOO nóg verder door te voeren.  Wij zijn enorm trots op deze benoeming.

Duurzaamheid in het DNA
De naam Gaia verwijst naar “Moeder aarde” uit de Griekse oudheid. Vanzelfsprekend gebruikt GaiaZOO alleen maar groene stroom en groen gas voor elektra en verwarming van zowel kantoor, restaurant als dierverblijven. Ook wordt er in de ZOO geen tropisch hardhout gebruikt en is al het andere hout FSC-gekeurd of van regionale herkomst. Dit betekent dat de bossen waar het hout voor de bouw en papierproductie vandaan komt op een verantwoorde wijze worden beheerd.

Communicatie met bezoekers
GaiaZOO heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Drukwerk maakt steeds meer plaats voor bezoekerscommunicatie via digitale kanalen. Zo verscheen er al eerder een GaiaZOO APP en werden er vorig jaar diverse digitale schermen in het park geplaatst waar bezoekers op de hoogte worden gebracht van o.a. service berichten en dier(voerder)presentaties. Bij het drukwerk dat GaiaZOO uitbesteedt, wordt er altijd gekozen voor FSC-papier en indien mogelijk wordt er voor een zo duurzaam mogelijke partner gekozen. De website van GaiaZOO is zelfs duurzaam geproduceerd (CO2 neutraal).

Afval in de ZOO
In een dierentuin met ZOO veel dieren en bezoekers wordt natuurlijk ook veel afval geproduceerd. Afvalscheiding is dan ook een belangrijk aandachtsgebied. Bezoekers kunnen zelf afval scheiden in drie verschillende soorten containers. Bovendien wordt achter de schermen afval gescheiden tot in wel 30 verschillende afvalstromen. Ook het sanitair in de ZOO wordt niet vergeten. Het grootste deel van de sanitaire voorzieningen is reeds voorzien van drukknoppen en sensoren en het overige deel wordt planmatig vervangen. In GaiaZOO verdwijnt slechts 21% van het water in het riool. Het overige water wordt binnen het park gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan water voor de dieren, het besproeien van de beplanting en de schoonmaak. Om water te sparen wordt er regenwater opgevangen in bassins. Dit wordt gebruikt om de grachten rondom de dierverblijven op hoogte te houden. Ook snoeiafval wordt hergebruikt. Van het snoeiafval worden namelijk stapels gemaakt waarin kleine dieren en insecten kunnen schuilen. Dit stimuleert de regionale biodiversiteit.

LimburgHUIS klimaatneutraal
Het limburgHUIS belichaamt de essentie van een eigentijdse dierentuin: natuur en educatie. In en rondom limburgHUIS kun je niet alleen bedreigde diersoorten bekijken, maar worden deze ook gekweekt om ze vervolgens te herintroduceren in de vrije natuur. GaiaZOO legt het nut en de noodzaak hiervan uit aan haar bezoekers. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan door middel van interactieve schermen die werken op energie, opgewekt door eigen zonnepanelen. limburgHUIS is in álle opzichten bijzonder. Het eerste dat opvalt is de buitenkant. Een bovenverdieping van zwart gebrand naaldhout naar de eeuwenoude Japanse traditie ‘Shou Sugi Ban’. Niet alleen duurzaam, maar vooral ook erg mooi en een verwijzing naar de steenkool die zich onder de Limburgse dierentuin bevindt.

limburgHUIS is klimaatneutraal en wordt gevoed door zonne-energie, maar het is ook natuur-inclusief gebouwd met het oog op het verbeteren van de biodiversiteit. In de gevel zijn nestkasten verwerkt voor onder meer zwaluwen, ijsvogels, mussen en vleermuizen.

Achter de schermen van WILDLANDS wordt een proef gedaan met een pluktuin. Op dit stukje grond van ongeveer 150m2 staan verschillende soorten bloemen, kruiden en planten die bedoeld zijn als verrijking voor de dieren in het park. Daarnaast zorgen deze planten ook voor biodiversiteit in Drenthe, want onder andere bijen en insecten komen graag op deze bloemenpracht af.

Eén van de hoveniers van WILDLANDS, Erik van Dam, beheert de pluktuin. Hij bezocht in augustus 2017 een bijeenkomst voor hoveniers van alle dierenparken in Nederland en werd zo op het idee gebracht. Hij maakte ook medewerkers van de dierverzorging en de diëtiste enthousiast. Zij gaven advies over het soort kruiden, bloemen en planten waar de dieren iets aan zouden hebben. Op een braakliggend stuk land achter de schermen van het park groeien en bloeien nu o.a. goudsbloem (calendua), zinnia, Oost-indische kers, snijbiet, komkommerkruid, zuring en kamille.

Inmiddels hebben de ringstaartmaki’s en bladsnijdersmieren al van de planten uit de tuin gebruik gemaakt; zij aten het aangeboden plantmateriaal op. Maar ook de slingerapen, prairiedogs en de dieren in het Dogondorp zullen er mee verrijkt gaan worden. Zo maken ze eens kennis met een ander aanbod op het gebied van voedsel (met andere mineralen en vitamines) of ze kunnen met de bloemen spelen.

Hovenier Erik hoopt de pluktuin in de toekomst flink uit te breiden en vindt de proef nu al geslaagd: “Ik heb gezien dat de dieren plezier hebben met de planten en dat er al verschillende insecten op de bloemen afkomen. En wie weet kunnen we in de loop van tijd zelfs bijenkasten in de pluktuin plaatsen!”

Bij de opening vandaag van het derde Wetenschappelijke Symposium van de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen (NVD) door Tweede Kamerlid Arne Weverling sprak hij over het nut en de noodzaak van dierentuinen bij educatie, natuurbescherming en wetenschappelijk onderzoek. Hij prees de NVD met hun expertise en zei ‘wees niet te bescheiden, laat je horen en voeg je in de discussie om mee te praten over goede oplossingen voor het bewaren van biodiversiteit’. Het symposium vond plaats in Apenheul in Apeldoorn.

Tijdens dit symposium presenteerden onderzoekers van de universiteiten van Leiden, Utrecht, Groningen en Wageningen voor het eerst in één symposium hun onderzoeken die gericht zijn op zowel de dieren als de bezoekers van een dierentuin!

De  Universiteit van Leiden deed in Diergaarde Blijdorp onderzoek naar de band tussen bezoekers en een dierentuin.  Net deze week werden de eerste resultaten bekend. Er is gekeken naar gedrag van bezoekers, hun reactie op de aangeboden informatie, de relatie tussen de band met de dierentuin en het doneren en de bereidheid om de dieren niet te voeren en mensen die dat doen er op aan te spreken.

In Apenheul is er door de Universiteit van Leiden onderzoek gedaan naar emotionele expressies bij mensen en  mensapen (in dit geval bonobo’s en orang-oetans). Zowel bij apen als bij mensen trekken emotionele foto’s het snelst de aandacht. Bij mensen trekken agressieve emoties de meeste aandacht. Bij bonobo’s trekken juist positieve emoties de aandacht.

Dierentuinen zetten zich in voor educatie en soortenbehoud. Hoe kun je nu bij basisschool leerlingen deze boodschap overbrengen? De universiteit van Wageningen start een onderzoek bij Ouwehands Dierenpark naar hoe je kennis en bewustwording bij kinderen van groep 5 en 7 van de basisschool kunt bevorderen ten aanzien van het uitsterven en beschermen van soorten en hun leefgebied. Door gebruik te maken van het ‘hoofd/hart/handen’ principe waarbij dan aandacht is voor ‘denken/voelen/doen’ gecombineerd met een programma in drie delen (voor- hoofd- en naprogramma) wordt onderzocht wat er voor zorgt dat de boodschap goed beklijft. Het is de bedoeling dat dit onderzoek in een latere fase bij duizenden leerlingen van scholen rondom Ouwehands Dierenpark wordt uitgezet.

De Universiteit van Groningen doet al jaren onderzoek naar hoe mensen in beweging komen voor duurzaam gedrag. Belangrijk daarbij is welke factoren het gedrag van mensen kunnen beïnvloeden en welke waarden daarbij precies van belang zijn. Een aantal voorwaarden daarvoor zijn: borduur voort op de al bestaande milieu identiteit (als je al iets voor het milieu hebt gedaan ben je eerder geneigd dat te blijven doen), laat het bedrijf waar je werkt het voortouw nemen, zorg voor een aansprekend design van gebruiksvoorwerpen, die het goede gedrag oproepen, informeer de mensen en laat ze een commitment uitspreken ( ik beloof….). Met name het laatste helpt de ‘niet actieve milieubewuste’ mensen tot verbetering van hun milieubewuste gedrag.

Nog steeds is onderzoek naar het welzijn van dieren in dierentuinen een belangrijk issues voor de NVD. Om te veel inteelt te voorkomen is genetisch onderzoek gedaan naar de samenstelling van twee groepen bavianen in WILDLANDS Adventure Zoo Emmen en DierenPark Amersfoort. De inteelt neemt af door onderlinge uitwisseling van dieren, ook al komen ze oorspronkelijk uit éénzelfde groep en zijn ze later gesplitst. Verrassend genoeg bleek ook dat de geregistreerde moeders niet altijd de werkelijke moeder waren.

Bij de presentatie over onderzoeken in aquaria kwam een bijzonder feit boven water: Dierentuinen proberen in aquaria met levende koralen een kopie van de natuur op te bouwen. Na onderzoek blijkt dat er grote aantallen bijzondere eencellige dieren voorkomen, die ook in de koraalriffen in oceanen te vinden zijn. Die eencellige dieren met een klein skeletje in zich, zijn hetzelfde als hun fossiele voorvaderen. Met die eencelligen kunnen de onderzoekers zelfs nagaan hoe het klimaat in de afgelopen eeuwen is veranderd.

Op de onderzoeksvraag naar waarom bonobo mannen (een mensapensoort) minder oud worden dan vrouwelijke bonobo’s bleek dat de bonobo mannen minder bestand zijn tegen stress en minder goed lichamelijk beschermd zijn tegen ouder worden. Ook lijkt het dat het minder goed werkende immuunsysteem van bonobo mannen zorgt voor een korter leven.

Tot slot werd een 24/7 dierenwelzijnsprogramma gepresenteerd, waarmee de levens van de dieren kunnen worden verrijkt. De dierentuinen zijn verantwoordelijk voor het dierenwelzijn, gedurende het leven van de dieren. Door in hun verblijven te zorgen voor voldoende variaties, die 24/7 plaats vinden, kunnen de dierentuinen zorgen voor een beter dierenwelzijn. De dierentuinen hebben tenslotte de verantwoordelijkheid voor de dieren die zij onder hun hoede hebben.

Tijdens het symposium hebben 24 studenten van de universiteiten van Antwerpen, Groningen, Leiden, Nijmegen, NHTV, Utrecht en Wageningen hun onderzoeksposters mogen presenteren in de zogenaamde ’60 seconds of fame’ waarbij ze in één minuut de kans kregen op het centrale podium hun onderzoek toe te lichten. Zoë Goldsborough van de universiteit van Utrecht kreeg de prijs voor de beste poster over “The effect of visitor density on behaviour of two Siberian Tigers,’ en Roy van de Berg, die onderzoek deed voor het Dolfinarium Harderwijk over ‘Growing up socially: the role of mother-calf separations and behavioural development of a dolphin call’ kreeg de prijs voor de beste presentatie.

De presentaties en posters zijn vanaf 31 mei 2018 te vinden op www.nvddierentuinen.nl

Dit symposium is mogelijk gemaakt door Apenheul in Apeldoorn, KMDA Antwerpen en de Universiteiten van Groningen, Leiden, Utrecht,  Tilburg en Wageningen en is een initiatief van de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen